رنگ و بوی بهاری سفره های مردم کردستان/ گیاهان خوراکی

همزمان با فرارسیدن فصل بهار و با آغاز اردیبهشت ماه، رنگ و بوی سفره های مردم استان کردستان هم بهاری می شود و مصرف گیاهان خوراکی که در دشت های سرسبز این استان می رویند به غذای اصلی مردم این دیار تبدیل می شود.

به گزارش خبرنگار مهر در سنندج، همزمان با روزهای نخستین هر سال سبزیهای کوهی که در کوهستانهای بلند کردستان می رویند به یکی از غذاهای اصلی مردم این استان تبدیل می شود و سبزیهای کوهی و گیاهان خوراکی بیش از 40 روز به عنوان یکی از غذاهای اصلی مورد استفاده مردم استان قرار می گیرند. استان کردستان به دلیل شرایط ویژه آب و هوایی و ویژگی های خاص جغرافیایی یکی از مناطق ویژه دنیا در وجود تنوع گونه های گیاهی به ویژه سبزیهای کوهی خوراکی به شمار می رود و وجود گونه های خوراکی که اصطلاحا به آنها سبزیهای کوهی می گویند فرصت ارزشمندی را در اختیار مردم این استان قرار می دهد تا از آنها استفاده به جا و درستی کنند و غذاهای محلی از این نوع سبزیهای کوهی درست کنند.

بر اساس آمارهای اعلام شده توسط مسئولان تاکنون بالغ بر چند صد گونه گیاهی در استان کردستان شناسایی شده و به نظر می رسد که تنوع گونه های گیاهی در این استان نیز بیش از این تعداد باشد چرا که این استان به لحاظ ویژگی های خاص جغرافیایی محل مناسبی برای رویش گونه های مختلف گیاهی است.

استان کردستان از لحاظ تنوع گونه های گیاهی در کشور و حتی در جهان به عنوان استان نمونه مطرح شده است و ویژگی خاص استان به دلیل وجود گونه های گیاهی بومی و منحصر به فردی است که به غیر از کردستان در هیچ جای دیگر کشورمان و حتی کشورهای جهان یافت نمی شود.

با آغاز نخستین روزهای بهار دشت های وسیع منطقه سارال در شهرستان دیواندره، کوه های سر به فلک کشیده ژاورود در شهرستان سنندج و شهرستان مریوان که از آب و هوایی گرمتر برخوردار هستند و یکی از مناطق نمونه و ویژه در وجود گونه های گیاهی به شمار می روند، به محلی برای جمع آوری گیاهان خوراکی و سبزیهای کوهی تبدیل می شود و امروز دیگر با مطرح شدن مباحث اقتصادی و خرید و فروش این سبزی ها به عنوان یک پدیده جدید خود را در استان کردستان مطرح کرده است.

در حالیکه بلندیهای اورامان و ژاورود هنوز از برف زمستانی سفیدپوش هستند، دشت های سارال سبزیهای کوهی مورد نیاز مردم را تولید می کند و با گرمترشدن هوا، این بار نوبت مردمان ساکن در روستاهای مناطق اورامان و ژاورود است تا به جمع آوری سبزیهای کوهی و عرضه آنها به بازار اقدام کنند تا همچنان مردم این استان حداقل برای مدت زمانی حدود دو ماه همواره ردپایی از سبزیهای کوهی بر سفره خود مشاهده کنند.

وجود تنوع و گونه های بسیار زیاد سبزی های کوهی که در بسیاری از موارد پزشکان و متخصصان تغذیه مصرف آن را به افراد سفارش می کنند باعث شده است تا در مکانهای مختلفی به امر خرید و فروش آنها اقدام کرده و زمینه های ایجاد اشتغال برای تعدادی از افراد جامعه را در دو ماه اول هر سال فراهم کنند و این روزها در معابر شهر سنندج ردپای خرید و فروش این سبزیهای کوهی به روشنی قابل مشاهده است.

بحث خرید و فروش و مصرف سبزیهای کوهی در استان کردستان از روزهای میانی و پایانی فروردین ماه آغاز می شود و معمولا بر اساس شرایط جوی و آب و هوایی استان گاهی تا پایان اردیبهشت هم به طول می انجامد و در این مدت تقریبا گونه های گیاهی متنوعی به بازار مصرف عرضه و رنگ و طعم بهاری به سفرهای مردم استان می دهند.

"گل آقا"، "قازی آقا"، "پیچک"، "شنگ"، "کنگر" و "پونه" از گونه های متدوال سبزی های کوهی در استان کردستان به شمار می روند که تقریبا این گونه ها در اکثر قریب به اتفاق مناطق استان می رویند و مردم از آنها استفاده می کنند اما گونه های دیگری چون "گیلاخه"، "بنا"، "کول"، "خوژه"، "کاشمر" و "به رزا" از دیگر گونه های سبزیهای کوهی به شمار می رود که در بعضی از مناطق استان از جمله دشت سارال و بلندیهای اورامان و ژاورود پیدا می شوند.

بر اساس اطلاعات اولیه پیش بینی می شود که بیش از 100 گونه گیاه خوراکی در استان کردستان می رویند که به دلیل تنوع بسیار زیاد جغرافیایی امکان اینکه این تعداد نیز افزایش یابند وجود دارد و یکی از برنامه های حفاظت از محیط زیست استان بررسی و انجام طرحهای مطالعاتی در این حوزه است.

گیاهان خوراکی که در کردستان و در کوه های بلند و دامنه کوهپایه ها می رویند به دلیل عدم استفاده از مواد شیمیایی در پرورش و تولید آنها دارای املاح بسیار مفید بوده و در اکثر موارد متخصصان تغذیه و پزشکان مصرف آن را به مردم سفارش می کنند.

وجود مواد معدنی مفید و مورد نیاز بدن، وجود فوائد فراوان برای دستگاه گوارش، فیبر فراوان و هضم مواد مضر چربی و قند در بدن از جمله دیگر ویژگی های گیاهان خوراکی در استان کردستان به شمار می رود که علاوه بر آنها می توان به قیمت مناسب و تقریبا ارزان آنها نیز اشاره کرد.

وجود این ویژگی های بسیار باعث شده است تا هر روز بر میزان استقبال مردم از سبزیهای کوهی و گیاهان خوراکی در استان کردستان افزوده شود و وضعیت به جایی رسیده که باید مصرف این سبزیهای کوهی را به عنوان یکی از بخشهای اصلی سبد غذایی مردم استان در فصل بهار قلمداد کرد.

در حالیکه هر روز بر میزان مصرف گونه های گیاهی در استان کردستان افزوده می شود ولی روند رو به رشد این مهم ممکن است در آینده باعث تخریب و حتی از بین رفتن بعضی از این گونه ها شود چرا که برداشت سبزیهای کوهی کاملا سنتی بوده و در مواردی افراد حتی ریشه گیاه را نیز از بین می برند که به نظر می رسد ارائه آموزش های لازم به مردم استان به ویژه روستانشینان که بیشتر سبزیهای کوهی توسط آنها جمع آوری می شود، امری لازم و ضروری است.

با توجه به کوتاه بودن مدت زمان برداشت سبزیهای کوهی در استان از یک سو و نبود آنها در سایر نقاط کشور از سوی دیگر فرصت بسیار مناسبی را برای کردستان به وجود آورده است تا بتوان از طریق به کار گرفتن شیوه های مختلف بسته بندی، نگهداری و افزایش طول عمر آن نسبت به صدور آنها به دیگر استانهای کشور اقدام کرد.